‘Zij stonden daar huiverend en bibberend’

‘Zij stonden daar huiverend en bibberend’

Er gebeuren mooie dingen in het Gemeente Amsterdam Stadsarchief. Nu weer is er een onderhoudende en mooi vormgegeven, compacte tentoonstelling te zien onder de titel Famiri/Familie. Surinaams-Amsterdamse verhalen vanaf 1611. En omdat het een Surinaams onderwerp betreft, is dezelfde tentoonstelling ook ondergebracht in Paramaribo en Amsterdam Zuidoost.

door Herman Keppy

Stadsarchief Amsterdam en Nationaal Archief Suriname hebben samengewerkt om nieuwe verhalen en onderbelichte geschiedenissen te vertellen vanuit andere perspectieven. De makers hopen dat de tentoonstelling ook Amsterdamse Surinamers en Surinaamse Amsterdammers zal aanmoedigen om hun familieverhalen te delen – met elkaar, met andere bezoekers en met het Stadsarchief. Naast foto’s, kopieën van documenten en geschreven teksten is er een audiotour te volgen, in het Nederlands of Sranan Tongo.

Wereldtentoonstelling
Een van de verhalen die worden verteld is dat van de familie Frijmersum, die op een bijzondere manier aan Amsterdam is verbonden. In 1883, slechts tien jaar nadat de afschaffing van de slavernij helemaal was doorgevoerd in Suriname, stond de Koloniale Wereldtentoonstelling  op het Museumplein in Amsterdam. De expositie trok meer dan één miljoen bezoekers. Er werden mensen uit de Nederlandse koloniën gehaald en tentoongesteld. 28 Surinamers brachten een half jaar door in een circustent. Onder hen Amalia Frijmersum, die er haar echtgenoot Richard Mazer heeft ontmoet. In 1884 werd hun zoon Samuel Frans geboren en er leven nog steeds nazaten van deze familie.


Amalia en Samuel Frijersum omringd door familie

Javanen
Voorouders van Javaanse Surinamers reisden vaak via Amsterdam naar Suriname om als contractarbeiders te gaan werken. Voor vertrek werd een medisch rapport opgesteld en een foto gemaakt en die zijn bewaard gebleven, een schat voor Javaanse Surinamers op zoek naar hun roots. Daarnaast zijn er fascinerende foto’s van Javanen in de Amsterdamse haven opgenomen in de tentoonstelling. Een tijdgenoot schreef over hen in Het Nieuws van den Dag: ‘Zouden deze menschen gedurende hun verblijf in ons vaak kille klimaat (zij stonden daar huiverend en bibberend in de wind) niet wat beter gekleed kunnen worden?’


Javaanse contractarbeiders onderweg naar Suriname in de haven van Amsterdam

Brooskamper
Bijzonder is de foto uit 1863 van de Surinaamse vrijheidsstrijder Kapitein Broos – waar ik nog nooit van had gehoord. Zoveel foto’s van verzetsstrijders zijn er niet. Hij leidde de naar hem vernoemde Brooskampers in het verzet tegen de slavernij. Een van de families binnen deze groep, die zich in de nederzetting Rorac vestigde, heet Babel. Inderdaad, voormalig Ajaxied – of blijf je dat altijd? – Ryan Babel is een nazaat van de Brooskampers.
Uiteraard is menig van de vertelde verhalen doordrenkt met het leed dat nu eenmaal is verbonden aan slavernij, kolonialisme en racisme. Het past in het jaar van juli 2023 tot juli 2024 waarin de geschiedenis en de gevolgen van de slavernij worden herdacht. Het wordt gesubsidieerd uit de diverse potjes die speciaal voor het herdenkingsjaar in het leven zijn geroepen. Een tentoonstelling als deze leidt er hopelijk toe dat de geschiedenis, mede dankzij de verdiepende lezingen en workshops, meer inzichtelijk wordt en wellicht beter te dragen door de nazaten.


Wand met het portret en het verhaal van de vrijheidsstrijder Kapitein Broos

Randprogramma
Conservator Mark Ponte geeft twee lezingen over de tentoonstelling Famiri/Familie. In de eerste op woensdag 13 september vertelt hij meer over de verhalen in de tentoonstelling en de samenwerking met het Nationaal Archief Suriname en de betrokken families. In de tweede lezing op 19 november geeft Ponte aan de hand van verschillende verhalen en archiefstukken inzicht in het belang van deze archieven voor de Surinaams-Amsterdamse geschiedenis. Beide lezingen zijn gratis toegankelijk en vinden plaats in het Stadsarchief op het Bodeplein, 2e etage, om 15.00 uur.
De twee workshops Surinaams stamboomonderzoek op 29 september en 6 oktober in het Stadsarchief waren – pech voor de laatkomers – al snel volgeboekt.


Famiri/Familie. Surinaams-Amsterdamse verhalen vanaf 1611.
Stadsarchief Amsterdam, Vijzelstraat 32, Amsterdam: 29 juni 2023 t/m 14 januari 2024
Cultureel Educatief Centrum, Bijlmerdreef 1289, Amsterdam: 6 juli t/m 17 september 2023
Nationaal Archief Suriname, Jaggernath Lachmonstraat 174: 30 juni 2023 t/m 31 oktober 2023
Zie voor meer informatie de website van het Stadsarchief.