Geweld
De Correspondent heeft in samenwerking met de Vlaamse zender Klara een podcast geproduceerd van Revolusi, het boek van David Van Reybrouck. De schrijver spreekt zelf de tekst in, en heeft een aantal meer en minder deskundigen in het veld uitgenodigd te reageren. Herman Keppy schreef bij aflevering IV onderstaande beschouwing.
Jee, wat een podcastaflevering. Zoveel informatie, probeer door de bomen nog maar het bos te zien. Ik raad een ieder aan het boek er nog eens bij te pakken, en waar gewenst andere literatuur om dieper op deelonderwerpen in te gaan. Ik wil even stilstaan bij het geweld.
Nederland had Indië vergoed verloren toen in 1942 de Japanse troepen voet aan wal zetten op Java. Dat is wijsheid achteraf, want toen Japan capituleerde en Britse troepen de boel moesten overnemen, wist niemand nog hoe de toekomst van Indië/Indonesië eruit zou gaan zien. Het land verkeerde in een enorme chaos, de bewoners in shock, of het nou ging om Nederlanders (totoks), Indo's, Javanen, Sundanezen, Molukkers, Menadonezen of wie dan ook. Agressieve jongeren vonden elkaar in strijdgroepen die zich keerden tegen de Nederlanders en tegen Indische Nederlanders, maar ook tegen elkaar.
De Nederlanders en Indo's wachtten angstig op eigen troepen, maar de eerste Nederlandse troepen die te hulp kwamen, hadden helemaal niet mogen worden ingezet. Bij de Gadja Merah-troepen van het KNIL werden veel Indo's ingelijfd die nauwelijks of niet waren hersteld van de ontberingen geleden aan de Birma-spoorweg of in Japan. Ze hadden geen idee of hun familie nog leefde in een plots vijandig geboorteland. Die zwaar getraumatiseerde mannen kregen een mitrailleur in de hand en reken maar dat ze die hebben gebruikt. Hetzelfde gold voor de Molukse KNIL-soldaten die samen met de Australiërs Tarakan op Kalimantan hadden heroverd op de Japanners. Deze Molukkers behoorden tot de eerste Nederlandse troepen die in Batavia/Jakarta overmoedig dachten de orde te kunnen herstellen, met veel geweld.
Ook andere Indonesiërs twijfelen in die tijd over welke keuze te maken en veranderen soms tussentijds, ook meerdere keren. Op Oost-Java landen de Nederlandse mariniers. Ze zijn gekleed, uitgerust en getraind als de Amerikaanse mariniers die in de Stille Oceaan eiland op eiland op de Japanners hebben heroverd. Die Nederlandse mariniers lijken met dezelfde daad- en stootkracht op Java te gaan opereren. Ze hebben jongens nodig die de weg kennen en de talen spreken. Mijn vader (dan 17 jaar) die aanvankelijk voor een pro-Indonesische strijdgroep van Molukkers had gekozen, meldt zich aan, tezamen met tientallen andere Indo's, Molukkers, Chinezen, Javanen, Madurezen et cetera. Stuk voor stuk jongens die jarenlang onder zware spanning hebben geleefd en leven. Ze worden niet alleen ingezet al tolk en verkenner, maar vooral ook als (hardhandige) verhoorder en ze worden volledig bewapend in de voorhoede gebruikt bij militaire acties. Tot welke ellende dat leidt is te lezen in De tolk van Java van Alfred Birney, dat de Libris literatuurprijs heeft gewonnen.
Dezelfde soort groepen landskinderen werden met hetzelfde doel ondergebracht bij meerdere Nederlandse eenheden. Op West-Java was bijvoorbeeld de Groep Spier actief, zo'n 250 man toegevoegd aan het 6e Regiment Veldartillerie. En ook kapitein Westerling maakte op Sulawesi gebruik of misbruik van een dergelijke groep 'vrijwilligers', de Hamladoeng Tempo genaamd. Terwijl, zoals David ook beschrijft, het merendeel van Westerlings mannen al bestond uit (trigger-happy) Molukkers.
In Nederland heeft zowel bevolking als regering in die tijd geen flauw idee hoe de militaire leiding in Indië creatief de job heeft opgepakt, zonder de autoriteiten in Nederland (volledig) in te lichten. Misschien was die daarin ook niet geïnteresseerd, als de orde en rust maar werden hersteld. Alleen al die struisvogelhouding heeft geleid tot onnodig veel geweld toegepast aan Nederlandse zijde, wat weer heeft geleid tot buitensporig geweld aan Indonesische zijde. Onder de groepen Molukkers en Indische repatrianten die vanaf 1950 in Nederland arriveerden, bevonden zich vele militairen die met grof geweld te maken hebben gehad, hun aangedaan en zelf toegepast. De sporen daarvan zijn nog aantoon- en voelbaar in de tweede generatie. Dat is onder meer zichtbaar bij de meeste geïnterviewden van de tv-serie over Molukkers dezer dagen, of af te lezen uit de emotionele reacties op de film De Oost. Zowel tv-serie als film geeft overigens door onnodige simplificaties en foutieve aannames geen getrouwe weergave van een veel complexere geschiedenis.
Foto bovenaan: het manuscript van ESD'er Adolf Birney inspireerde twee van zijn zoons tot de uitgave van een boek. George Birney publiceerde het origineel, onder de titel De marinier uit Soerabaja, eigen beheer, ISBN 9789463457644.
Jee, wat een podcastaflevering. Zoveel informatie, probeer door de bomen nog maar het bos te zien. Ik raad een ieder aan het boek er nog eens bij te pakken, en waar gewenst andere literatuur om dieper op deelonderwerpen in te gaan. Ik wil even stilstaan bij het geweld.
Nederland had Indië vergoed verloren toen in 1942 de Japanse troepen voet aan wal zetten op Java. Dat is wijsheid achteraf, want toen Japan capituleerde en Britse troepen de boel moesten overnemen, wist niemand nog hoe de toekomst van Indië/Indonesië eruit zou gaan zien. Het land verkeerde in een enorme chaos, de bewoners in shock, of het nou ging om Nederlanders (totoks), Indo's, Javanen, Sundanezen, Molukkers, Menadonezen of wie dan ook. Agressieve jongeren vonden elkaar in strijdgroepen die zich keerden tegen de Nederlanders en tegen Indische Nederlanders, maar ook tegen elkaar.
De Nederlanders en Indo's wachtten angstig op eigen troepen, maar de eerste Nederlandse troepen die te hulp kwamen, hadden helemaal niet mogen worden ingezet. Bij de Gadja Merah-troepen van het KNIL werden veel Indo's ingelijfd die nauwelijks of niet waren hersteld van de ontberingen geleden aan de Birma-spoorweg of in Japan. Ze hadden geen idee of hun familie nog leefde in een plots vijandig geboorteland. Die zwaar getraumatiseerde mannen kregen een mitrailleur in de hand en reken maar dat ze die hebben gebruikt. Hetzelfde gold voor de Molukse KNIL-soldaten die samen met de Australiërs Tarakan op Kalimantan hadden heroverd op de Japanners. Deze Molukkers behoorden tot de eerste Nederlandse troepen die in Batavia/Jakarta overmoedig dachten de orde te kunnen herstellen, met veel geweld.
Ook andere Indonesiërs twijfelen in die tijd over welke keuze te maken en veranderen soms tussentijds, ook meerdere keren. Op Oost-Java landen de Nederlandse mariniers. Ze zijn gekleed, uitgerust en getraind als de Amerikaanse mariniers die in de Stille Oceaan eiland op eiland op de Japanners hebben heroverd. Die Nederlandse mariniers lijken met dezelfde daad- en stootkracht op Java te gaan opereren. Ze hebben jongens nodig die de weg kennen en de talen spreken. Mijn vader (dan 17 jaar) die aanvankelijk voor een pro-Indonesische strijdgroep van Molukkers had gekozen, meldt zich aan, tezamen met tientallen andere Indo's, Molukkers, Chinezen, Javanen, Madurezen et cetera. Stuk voor stuk jongens die jarenlang onder zware spanning hebben geleefd en leven. Ze worden niet alleen ingezet al tolk en verkenner, maar vooral ook als (hardhandige) verhoorder en ze worden volledig bewapend in de voorhoede gebruikt bij militaire acties. Tot welke ellende dat leidt is te lezen in De tolk van Java van Alfred Birney, dat de Libris literatuurprijs heeft gewonnen.
Dezelfde soort groepen landskinderen werden met hetzelfde doel ondergebracht bij meerdere Nederlandse eenheden. Op West-Java was bijvoorbeeld de Groep Spier actief, zo'n 250 man toegevoegd aan het 6e Regiment Veldartillerie. En ook kapitein Westerling maakte op Sulawesi gebruik of misbruik van een dergelijke groep 'vrijwilligers', de Hamladoeng Tempo genaamd. Terwijl, zoals David ook beschrijft, het merendeel van Westerlings mannen al bestond uit (trigger-happy) Molukkers.
In Nederland heeft zowel bevolking als regering in die tijd geen flauw idee hoe de militaire leiding in Indië creatief de job heeft opgepakt, zonder de autoriteiten in Nederland (volledig) in te lichten. Misschien was die daarin ook niet geïnteresseerd, als de orde en rust maar werden hersteld. Alleen al die struisvogelhouding heeft geleid tot onnodig veel geweld toegepast aan Nederlandse zijde, wat weer heeft geleid tot buitensporig geweld aan Indonesische zijde. Onder de groepen Molukkers en Indische repatrianten die vanaf 1950 in Nederland arriveerden, bevonden zich vele militairen die met grof geweld te maken hebben gehad, hun aangedaan en zelf toegepast. De sporen daarvan zijn nog aantoon- en voelbaar in de tweede generatie. Dat is onder meer zichtbaar bij de meeste geïnterviewden van de tv-serie over Molukkers dezer dagen, of af te lezen uit de emotionele reacties op de film De Oost. Zowel tv-serie als film geeft overigens door onnodige simplificaties en foutieve aannames geen getrouwe weergave van een veel complexere geschiedenis.
Foto bovenaan: het manuscript van ESD'er Adolf Birney inspireerde twee van zijn zoons tot de uitgave van een boek. George Birney publiceerde het origineel, onder de titel De marinier uit Soerabaja, eigen beheer, ISBN 9789463457644.